| In het jaar 1890 wandelde de 14-jarige Jan Hessel Dölle uit Bakhuizen in de vroege maandagmorgen naar Balk om daar als leerjongen te gaan werken bij de machine reparatiewerkplaats van Gijsbert Koelstra aan de Lytse Side in Balk. Vier jaar later gaat Jan Hessel Dölle met zijn neven Fonger en Cornelis Mous en kameraad Hans van der Werf naar Paterson in Noord-Amerika. Fonger Mous was al een paar jaar in Amerika geweest en meende er voor te kunnen zorgen dat zijn vrienden daar een goede baan zouden kunnen krijgen. | |
| Dat liep anders. In Amerika heerste inmiddels een grote crisis en de vier jonge mannen moesten van alles aanpakken om in leven te blijven. Na enkele maanden kreeg Jan Hessel Dölle een goede betrekking bij een fabriek en leek het Amerikaanse avontuur nog te zullen slagen. Zijn vader schreef hem echter dat zijn baas in Balk inmiddels grote opdrachten had gekregen zoals zuivelfabrieken. Hij raadde zijn zoon aan om terug te keren naar Friesland. Zo keerde Jan Hessel Dölle na zijn Amerikaans avontuur van anderhalf jaar terug bij zijn oude baas Gijsbert Koelstra. | |
| Ik ben op een donderdag in augustus thuis gekomen en de daarop volgende maandag ben ik naar Balk gegaan. Heb Koelstra niet gevraagd of ik weer bij hun mocht werken, maar ik vernam wel aan hem dat hij er mee ingenomen was dat ik weer bij hun was. | |
| Ik heb toen de zuivelfabriek in Balk mee geïnstalleerd en verder gewerkt voor de toen in aanbouw zijnde zuivelfabrieken te Hemelum, Warns en Nijega H.O, Toen deze fabrieken klaar waren ben ik naar Utrecht vertroken om te werken bij de firma A.T. Smulders. Een grote machinefabriek waar toen 160 mensen werkten. Ik ben daar 2 jaar metaaldraaier geweest. | |
 |
 te Utrecht..jpg) |
| bron: Het Utrechts Archief | bron: Het Utrechts Archief |
| NV Machinefabriek Hoogeland (v/h firma Pannevis & Zn) | Machinefabriek Frans Smulders |
| Ben daarna gegaan naar een nieuw gebouwde machinefabriek van de firma Pannevis te Utrecht. Toen ik daar 7 maanden had gewerkt ben ik vertrokken naar Leeuwarden waar stoomboten met stoommachines werden gemaakt voor de binnenvaart.Lang ben ik daar niet geweest want met ruim een halfjaar ben ik naar Amsterdam gegaan, omdat ik toen verkering daar had met een meisje afkomstig uit Balk die mijn vrouw is geworden. | |
| In de maand juni 1902 is mijn oude baas Gijsbert Koelstra te Balk overleden. Ik ontving toen in de maand juli van dat jaar een brief van zijn zoon Hendrik Koelstra met de mededeling dat zijn vader op zijn sterfbed aan hem had gezegd om zo mogelijk de zaak voort te zetten en dan met een compagnon en dat hun keus gevallen was op mijn persoon en hij graag spoedig bericht van mij hierop wilde hebben. Nadat ik 2 dagen vrijaf kon krijgen dat hij mij de volgende week op donderdag kon verwachten om met hem een bespreking te houden. | |
| Mijn vader en ik zijn op die dag naar Balk gegaan en hebben met Koelstra een uitvoerige bespreking gehad. Omdat Gijsbert Koelstra niet de eigenaar van de zaak was geweest maar het eigendom was van de Weledele Heer Meinesz te Harich die ook eigenaar was van de olieslagerij met graanmaalderij en eiken schorsmaalderij alleen onmiddelijk bij de machinewerkplaats moest niet alleen machines, werktuigenm en voorraad overgenomen worden, maar moesten wij ook een geschikt bouwterrein zoeken om daarop een nieuwe werkplaats te bouwen. | |
| Dit bracht natuurlijk kosten mede. Er werd op deze bespreking besloten om tot een kostenberekening te komen. Na aankoop bouwterrein met werkplaats en overname kwamen wij nog beneden 6 duizend gulden. Wij konden toen besluiten om een compagnonschap aan te gaan. | |
 |
|
| bron: Leeuwarder Courant van 11 mei 1903 | |
| In december 1902 werkten wij al voor eigen rekening in de nieuwe werkplaats aan de Lytse Side in Balk. Omdat ik trouwplannen had gemaakt heb ik tegen mijn compagnon gezegd dat wanneer 2 gezinnen uit deze zaak moeten leven dan zal er nog wel een paar bronnen van inkomsten bij moeten en heb verder gezegd laat ons naar de firma Boeke & Huidekoper te Groningen gaan om een mooi agentuur te krijgen voor de verkoop van hun landbouwmachines. Enige tijd later hebben wij dat gedaan. De firma was daar wel meen ingenomen en wij kregen een agentuur voor de gehele Friese Zuid-Westhoek per 1 april 1903. | |
| In het eerste jaar 1903 hebben wij 2 Mc. Cormick maaimachines verkocht en wel aan de heer B.H. van der Goot te Harich en aan weduwe Schilstra van Sondel. In het voorjaar van 1906 heb ik met een tas met prijscouranten aan de fiets heel wat boeren in de Zuidwesthoek bezocht. Maar doordat de meeste boeren nog niet met machines wilden werken was het moeilijk om te verkopen. Wij hebben in dat jaar niet meer dan 5 maaimachines, 1 hooihark en 1 schudder kunnen verkopen. | |
 |
|
| bron: Balkster Courant van 4 november 1916 | |
| Aan advertenties in de Balkster Courant hadden wij een groot gedeelte van onze winst nodig om deze te betalen want wij kregen in de eerste jaren niet meer dan 10% provisie. In 1905 werd de verkoop al iets beter. Wij hebben toen 12 maaimachines, 4 hooischudders en 5 hooiharkern verkocht. Een licht model Ma. Cormick maaimachine koste toen 175 gulden en één zwaar model 195 gulden, een hooischudder 180 en een hooihark 175 gulden. | |
| Toen wij begin augustus de verschillende machines aan de firma Boek & Huidekoper hebben betaald hebben wij hun gezegd dat wij van plan waren om de smeden in de Zuidwesthoek te bezoeken en te trachten subagenten van ons te worden voor de verkoop van de verschillende machines en werktuigen. Maar dat wij dat niet konden doen wanneer wij niet meer dan 10% van hun kregen. na een uitvoerige bespreking hebben wij gedaan gekregen bij een steeds hogere afname dat wij van hun 20% provisie zouden ontvangen van hun hooimachines. Ik heb toen verschillende smeden ind e zuidwesthoek en ook daarbuiten bezocht en de meesten daarvan f=gingen daarmee akkord en krgen dan van ons 10% provisie. Ik ben toen begonnen met 3 machines dinsdag op de markt te Sneek en vrijdags op de markt te Leeuwarden te staan. De verkoop ging toen van jaar tot jaar belangrijk omhoog en de concurrentie was toennog niet groot. | |
| In de oorlogsjaren 1914-1918 was de aanvoer uit het buiitenland in de laatste jaren zo gering dat een nieuwe Mc. Cormick kwam op 500 gulden en een Zweedse op 400 gulden. In het jaar 1919 na deze oorlog heb ik 112 nieuwe en 12 gebruikte hooimachines verkocht. | |
 |
 |
| bron: Nieuwsblad van Friesland van 21 mei 1910 | |
| bron: Fries fotoarchief 104300 >>> | |
| Boekhouder Adriaan Fahner voor de werkplaats van Koelstra en Dölle aan de Lytse Side | |
| Nu moet ik weer terugkomen op de eerste jaren van firma Koelstra & Dölle. In augustus 1903 hebben wij een Hercules windmotor verkocht aan de heer B.M. van der Goot te Sondel voor een niet grote polder voor de prijs van 1320,- gulden. Deze windmotor was afkomstig van de firma R.S Stokvis te Rotterdam die de beste hadden die toen aangeboden werden. Het jaar daarop konden we weer 2 verkopen. Wij kregen toen van Stokvis geheel Friesland om voor hun deze windmotoren te verkopen. | |
| Wij hebben vanaf 1903 tot 1919 in Friesland 48 stuks verkocht en geplaatst. Ook in Groningen hebben wij 6 en in de kop van Noord Holland 4 stuks geplaatst. Ik heb daarvan 16 stuks opgebouwd. Daarna heb ik 2 knechten opgeleid voor vakkundig plaatsen van de windmotoren. Wij hadden toen 15 werknemers. Ik kon meer tijd vrijmaken om het toenemend aantal aanvragers te bezoeken. Was meer van huis dan thuis. | |
| Aldus het verhaal opgetekend door Jan Dölle geboren 2 november 1876 overleden op 5 april 1872 (95 jaar oud) | |
 |
 |
| bron Balkster Courant van 31 juli 1915 | de gasfabriek aan de Pypsterstikke in Balk |
| In Balk hebben we ook een aerogeengasfabriekje gehad dat vanaf 1902 werd geëxploiteerd door de heer van Zanten een schoonzoon van dhr. Meinesz te Harich. Er zat geen bestaan in voor deze jonge mensen. In 1911 kregen wij een schrijven van dhr Meinesz toen wonende te Leeuwarden met het verzoek om bij hem te komen voor een bespreking aangaande het gasfabriekje. Hij ging ons toen mededelen dat hij graag had dat wij de exploitatie overnamen en dat wij daar voor geen geld nodig hadden omdat mijnheer de advocaat mr. Tromp uit Balk bijna alle aandelen had. Bij notariële acte van notaris te Leeuwarden konden wij daarmee akkoord gaan. | |
| Tot 1917 ging het hiermede wel goed maar toen kregen we bericht uit Den Haag dat wij vanaf die tijd geen aerogeen meer konden krijgen want dat de geringe voorraad bij eventuele oorlog moet worden gebruikt.Wij hebben toen dat bedrijf na enige tijd moeten stopzetten. In 1918 hebben wij het hele buizennet wat te Balk in de grond lag verkocht aan de firma Wilton in Den Haag en kregen daar meer voor dan wat het gekost heeft.Balk heeft daarna elektrisch licht gekregen. | |
| Aldus het verhaal opgetekend door Jan Dölle geboren 2 november 1876 overleden op 5 april 1872 (95 jaar oud) | |
 |
| bron: Nederlansche Staatscourant 6 november 1922 |
| De fabriek stond aan de Gaaikemastraat in Balk. Het gebouw staat er nog steeds. (2017) |
| De firma Koelstra & Dölle werd toen ontbonden. Ik ben met mijn neef Harmen Mous uit Warns een nieuwe begonnen in landbouwwerktuigen en de fabricage van hoefijzers. Wij hebben in die zaak veel financiële stroppen gehad wegens de snel dalende prijzen en ijzer benodigd voor hoefijzers. |
| In 1923 kregen wij een groot meningsverschil toen mijn neef zei dat de afdeling landbouwwerktuigen hier debit aan was. Maar ik kon hem berekenen dat de inkoop van staafijzer en de verkoop van de hiervan gemaakt hoefijzers het grootste verlies bracht. Wij hebben toen enige tijd later besloten de zaak te ontbinden. Dan zou ik de handel in landbouwmachines houden en hij de fabricage van hoefijzers. |
| Aldus het verhaal opgetekend door Jan Dölle geboren 2 november 1876 overleden op 5 april 1872 (95 jaar oud) |
 |
| foto 200-070 archief gemeente Gaasterlân-Sleat |
| Het café aan de Meerweg in de jaren vijftig. Een aantal landbouwerktuigen van Dölle staan aan de Lutswal. |
| Ik heb enige tijd daarna het Café de Zwaan te Balk gekocht en wij zijn daar op 12 mei 1924 in komen wonen. Mous heeft het na het uittreden van mij nog 2 jaar jaar vol kunnen houden. Zijn zaak moest toen publiek worden verkocht. Het café de Zwaan hebben wij toen voor 8000,- gulden gekocht. Maar voor overname en noodzakelijk timmer- en verfwerk hadden wij nog bijna 3000,- gulden nodig. Door de nog steeds verslechtering van de tijden en ziekten heb ik deze zaak ook niet kunnen houden. |
| Aldus het verhaal opgetekend door Jan Dölle geboren 2 november 1876 overleden op 5 april 1872 (95 jaar oud) |
 |
| bron: Leeuwarder Nieuwsblad 30 december 1930 |
 |
| In de Tweede wereldoorlog begon Hessel Dölle vanuit Café De Zwaan weer met de handel en reparatie van landbouwwerktuigen. |
 |
| bron: Leeuwarder Nieuwsblad 3 januari 1941 |
 |
| bron: drukkerij de Jong, beschikbaar gesteld door Dick de Jong |
| Van 1949 - 1969 op het terrein van de Volharding aan de Lytse Side in Balk. |
 |
| foto 144-102 beschikbaar gesteld door de familie de Jong |
| Helaas nog geen foto's kunnen vinden uit die tijd. Wel een mooi sfeerplaatje uit begin jaren 60 |
| Begin jaren zestig begon dit terrein en gebouw te klein te worden. Acht jaar lang werd gezocht naar een geschikte nieuwbouw locatie. Die werd uiteindelijk gevonden aan de Pypsterstikke. |
| Op vrijdag 14 maart 1969 opening vestiging landbouwmechanisatie aan de Pypsterstikke in Balk. | |
 |
 |
| bron: Balkster Courant van 9 november 1968 | bron: Balkster Courant van 28 november 1972 |
| In 1988 neemt Henk Roskam de afdeling landbouwmechanisatie over van de gebroeders Dölle. | |
 |
| Op donderdag 17 november 1977 opening Toyota garage aan de overzijde in de Pypsterstikke. |
 |
| bron: Balkster Courant van 16 november 1977 |
| In 2001 dragen de gebroeders Dölle hun garage over aan Auto de Boer & de Vries uit Sloten. |
| Net geen 100 jaar stond de naam Dölle voor metaalbewerking, landbouwwerktuigen en auto's in Balk en wijde omgeving. |